18 Nisan 2012 Çarşamba

DEĞERLİ HOCAMIZ PROF. DR. FİLİZ YENİŞEHİRLİOĞLU'DAN:

Yanyalı Esad Efendi'nin Aristo'nun
Fizika isimli yapıtını çeviri girişimi:

Sultan III. Ahmed dönemi (1703-1730) sadrazamlarından Nevşehirli Damat İbrahim Paşa (718-1730), fizikçi Yanyalı Esad Efendi’den (öl.1731) Aristo’nun Fizika isimli yapıtını tercüme etmesini ister. Esad Efendi eseri, Selanik Rum metropoliti Karaferyeli İoannis Kuttinus (öl.1658) tarafından Yunanca yazılan Fizika metninden yararlanarak, 1721 yılında Kütübü’s-Semaniye fî Sima’ü’l-Tabiî başlığıyla Arapça’ya çevirmiştir. Kitabın giriş bölümünde Aristotales’in bilim sınıflamasına tamamıyla bağlı kalınmadan bir bilimler sınıflaması geliştiren Esad Efendi, bütün bilimleri Felsefe çatısı altında toplar. Felsefe teorik ve pratik olarak ikiye ayrılır. Teorik kısım da kendi arasında metafizik ve fizik olmak üzere üçe ayrılır. Matematik ise geometri ve aritmetik olmak üzere iki alt dala ayrılmaktadır. Geometrinin alt dallarını ölçme, inşaat, optik, kaldıraç, su çıkarma, harp araçları, zaman ölçme, gemicilik, tartı aletleri, kozmoğrafya, coğrafya, yol, iklimler, ağırlık merkezleri oluştururken, aritmetik, hesap ve musikiyi içerir. Felsefenin pratik alanını ise tek başına ahlak oluşturur. Esad Efendi’nin bu sınıflandırması geleneksel İslam felsefesine sıkı sıkıya bağlı olduğunu ve Aristotalesçi ve Platoncu çizginin bir devamı olduğunu gösterir. Esat Efendi, çevirisine yaptığı eklerde, teleskop ve mikroskoptan da söz etmiştir.

Yanyalı Esad Efendi Yaşam Öyküsü:

Asıl adı Esad b. Ali b. Osman b. Mustafa el-Yanyevî'dir. Yanya doğumlu fizikçi Esad Yanyevî, Yanya’da geçirdiği öğrenim yılları sırasında Yanya müftüsü Mehmed ve İbrahim efendilerin bulunduğu alimlerden dersler alır. 1687 yılında öğrenimini tamamlayarak İstanbul’a gelir. Eski Tekirdağ müftüsü Mustafa Efendi’den Öklid geometrisi, hesap ve heyet; Müneccimbaşı Mehmed Efendi’den astronomi dersleri öğrenir. Şehirlizâde İbrâhim b. Fazlullah Efendi’den ve Molla Mincel’den Farsça dersleri alır. Ayrıca Tatar Abdullah Efendi ve dönemi diğer hocalarından dersler alarak öğrenimini tamamlar. Şeyhülislam Ebu Sadizade Seyyid Feyzullah Efendi’nin yanında eğitim alır ve onun yaptığı sınavı kazanarak müderrisliğe yükselir. Galata Kadılığı’ndan (1725) sonra İbrahim Müteferrika tarafından kurulan ilk Osmanlı matbaasında musahhihlik (dizgicilik) görevine atanır. Esad Efendi daha sonra Nakşibendi tarikatına katılır. Mezarı Edirnekapısı dışında Emir Buharî Dergâhı yakınındadır. Arapça, Farsça, Fransızca, Yunanca ve Latince bilen Esad Efendi, Türkçe, Arapça ve Farsça şiirler yazmış, Latince, Arapça ve Farsça’dan çeviriler yapmıştır. 

Ayrıntılı bilgi için bkz. Salim Aydüz, Esad Yanyevî. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi. c.1, İstanbul, 1999, s. 420-421.

Yanyalı Esad Efendi'nin Aristo'nun Fizika isimli yapıtını çeviri girişimi:

Sultan III. Ahmed dönemi (1703-1730) sadrazamlarından Nevşehirli Damat İbrahim Paşa (718-1730), fizikçi Yanyalı Esad Efendi’den (öl.1731) Aristo’nun Fizika isimli yapıtını tercüme etmesini ister. Esad Efendi eseri, Selanik Rum metropoliti Karaferyeli İoannis Kuttinus (öl.1658) tarafından Yunanca yazılan Fizika metninden yararlanarak, 1721 yılında Kütübü’s-Semaniye fî Sima’ü’l-Tabiî başlığıyla Arapça’ya çevirmiştir. Kitabın giriş bölümünde Aristotales’in bilim sınıflamasına tamamıyla bağlı kalınmadan bir bilimler sınıflaması geliştiren Esad Efendi, bütün bilimleri Felsefe çatısı altında toplar. Felsefe teorik ve pratik olarak ikiye ayrılır. Teorik kısım da kendi arasında metafizik ve fizik olmak üzere üçe ayrılır. Matematik ise geometri ve aritmetik olmak üzere iki alt dala ayrılmaktadır. Geometrinin alt dallarını ölçme, inşaat, optik, kaldıraç, su çıkarma, harp araçları, zaman ölçme, gemicilik, tartı aletleri, kozmoğrafya, coğrafya, yol, iklimler, ağırlık merkezleri oluştururken, aritmetik, hesap ve musikiyi içerir. Felsefenin pratik alanını ise tek başına ahlak oluşturur. Esad Efendi’nin bu sınıflandırması geleneksel İslam felsefesine sıkı sıkıya bağlı olduğunu ve Aristotalesçi ve Platoncu çizginin bir devamı olduğunu gösterir. Esat Efendi, çevirisine yaptığı eklerde, teleskop ve mikroskoptan da söz etmiştir.

Ayrıntılı bilgi için bkz. Salim Aydüz, Esad Yanyevî. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi. c.1, İstanbul, 1999, s. 420-421.

Hiç yorum yok: